Kum 30 bang nagmdang ka om
zawk te Kawlngam ah 5 Decmber 2012 ni in Kawlngam ka na cia theih a Jan 1, 2013
dong Zangkung a ka om hi. Inn saang
pipi pawl khat sim ngawl Zangkung sia bang ma a ki lai na ka mu bua hi. Lamhui
platform te la a ngei ma hi a seangbong ngei bang ma seangbong a, lampai kawkam
zong dum khawng zong a ngei bang ma ki mu lai a, pial zawh ta lai ih pial a kul
hi. Zangkung khua pi zong sia a niin ngei bang ma a niin lai hi. Lamhui luam khawng
te zong khuapi sung a ui ngei bang ma ui lai hi tana tunung kum 30 lai a ka
nusiat khua pi lui sia hong phawk sak hi. Namankhan sia
son theih zak ngei a hi bua a, 2007 lai a apiang Saffaron Revolution zawk pan
ki pan naman khan dan sia alau huai seseam hi. Tua hi tana thasum tawm sang te
in ngen theina tam pi a thuak uh hi. Kawlngam sung a a tam bel a hi mizawng te
a tu a nun taak na bang ma ki lai ngawl bek dom ngawl asia veial zaw hi. Hih
mizawng atam zaw a tu nisim a nun taak na uh a phat tuam kik natu sia bang ma
lam et a om vanglak bua hi.
Ngamleleipaidaan in ci leang
mipi te in nidang sang in suataak na tampi ma a nei zaw uh hi. Kumpi te in press leh Internet lamsang
censorship Upadi te dadam in a relax uh hi. June 2011 sung ah entertainment,
health, children leh sports lamsang toh kisai articles te censorship pan a
suakta sak ta uh hi. Economics, crime leh legal affairs lamsang articles te sia
December 2011 lai in suahtak na nag sak uh hi. Education toh kisai articles te
sia March 2012 pan ki pan suaktatak in ki aat sak theih ta hi. September 2011
pan ki pan Youtube, Democratic
Voice of Burma leh Voice of America cibang website te sia
kumpi te in block nawn ngawl hi. A kak bel a suakta ngawl lai Biakna leh politics
thu te sia censorship pan in August 2012 sung a suata sak uh hi.
August 2012 lai in a suakta
hang in private journals te in U Thein Sein kumpi I phat ngawl na leh tha neam n
ate sia suaktatak in a aat ta uh hi. Tua hitana lai akiaat theam po phial ma
sia Press Scrutiny and Registration Department tawn sak nawn ngawl uh hi. Kum
50 bang a ki hum cip freedom of speech sia tu ciang in a suata a hi hi. Ahihang
private media companies ten a sia daily newspapers thuk khuan anga b alai uh
hi. Daily newspapers sia Kumpi ten a lencip lau uh a sontena Nupi nu thuson ci
khawng te private journal a suak a hi hang kumpi newspaper sugn suak sak ngawl
ci bang zogn a om hi.
Asualpoi mama lai khat sia Electronic
Transactions Law ci sia tudong om sak lai ahi kom digital form toh a ki att
tesung pan kumpi deih ngawl / zaknop ngawl laai aki aat te sia kum 15 thong dan
kha theih lai ci na hi. Tua hu in journalists ten a ngawlkap te thu a hi zong
mualmi te toh buai na thu te a hi zong corruption toh kisai te a aat ciang a hi
zong akidop mama uh kul veve lai hi.
Tam vei takma mipi tung thuson tu khuan ka nga a
Sizang biak inn sung zogn thu ka na son theih hi. Ka thuson te leh kakammal zat
te sia nidang lai MI a laan lai hun bang hi leh hong ki koi thong ngawl tu dan
hi. Reform a om hu bek ma a thu tu bang te mipi tugna ki son theih a hi bak hi.
MI te le na hogn ngai ku tuak bua a mipi tung ka son te a hi zong lawm le ngual
toh thuson te a hi zong hong thauk-lan dan sia ka mu bua hi. Hi tan a Kumpi ten
na ngammi te sia ngal bang sa bang in sun toh zan toh en cik in a om hun sia bo
ta hi ki ci ngam hi. Information Age hong theng ta a, information reviolution
hu in thu&la theampo sia ki khak tan theih nawn ngawl ci sia phawk ngangaw lei
ta hi. Lam khat pan in Kumpi te in amate leh amate a kidalna information kulpi
sia a kisutham zo ma hi ta hi. Information lam sang suatakna pia nuam bal eh la
information sia luang ve he veveta nikhat nit e Arab Spring bang a na sia tak
puak tham veve tu hi tan a tabang te a om ngawl na tu a dei na kawm toh zong
information lamsang suatak na a pai hi zaw hi ci in ka mu hi. Pil vang bilbel
zogn ka sa hi. Mipi na a au nop po au theih, a lan nop po lang sak tu, ahi zong
aphuuk vawk zo tu za hogn ki thawi leh Letpadaung a chemical weapons toh mipi
lutol te a vawt siat bang ma vawt sia ngam la tuan ngawl tu daan hi.
Hludaw sung om te sia Nupi nu pan ki pan kumpi langpan
na kammmal sia lo ngam lalawm ngawl in ka mumhi. A diadiak mualmi te toh buai
na thu hi zong kumpi te I cronies te leh zum nguuk neak n ate hi zogn suaktatak
in a son ngam tuan bua uh hi. Nupi nu sia
Kachin ngal toh kisai kam pau ngam ngawl a hi hu in Internet sunga kingensia
mama hitahi.
Kachin ngal la bo
theih ngawl a 2008 Constitution kheal na tu thu la tudong u zogn aa zong kici
na om ngawl thong a hi hu in mihing theampo na U Thein Sein kumpi I reform sia
a muang ngam tatak a om bua hi. Cease fire khawng ki vawt tek a hi hang, kuama na
Kumpi tu siasia a ki muang ngam ba lai hi. Kumpi
te zogn na kua ma a muang tuan bua uh hi. Suakta tak a pau thih bek a
kumpi te phuuk vawk tu ci sia son lo hi.
Pawl khat laleu na tu lai ta freedom of speech a om
sia zong muang tatak ngam ngawl uh hi. Kangal tu kua teng ziam ci sia a heak
nop hu hi bek zama ci zogn a om hi. Tubang a muan laak n ate zogn sia a om tu
ma hi. Bang hang ziam ci le ngalkap khut nuai kum 50 sung freedom tawm vei a om
sim in a langpan te ki map sia toh vop ki khup sak va ngeu tawn tunng ngei a hi
hu hi. Tubang a mipi te I kumpi te tugn a muan lak n ate sia a takpi ma hi tu
ziam, a muanmawk tha thogn ziam ci sia
angai ngawl in hogn ki langh tu hi.
Kikheal na pawl
khat leh U Thein Sein in top-down dan a atung pan in democracy sia abek abek a
hong khiat suk sia toh sia nidang a dictators lui te in a nung pan in khau toh
len ngi nge ta amate power ngei a kho seseam tu hi ci sia kimu theih sit set ka
sa hi. Hunkhat sia tubing daan ma pai
suak lai tu ka um hi. Hi tana democracy dei te in
nidang snag zogn nasep ahanciam uh a kul tu hi. Tulai tak freedom a ki nag
susun te a nuamtak in pilvang tak in zak theih tu leh mipi te sung a democracy thungaisut
daan leh ngam tat daan te ki zel sak tu a, khai ci poi tu hun a hi hi.
Reform process
tatak a mual sua na tu sia atung pan in top-down dana democracy hong ki baak
sia toh opp down daan in U Thein Sein kumpi in muk bung tawi bang in tawi sia
na zia vo khat ni thum ci a a bekabek a hogn khiat suk sia saang in mipi mama
na democracy ci sia bang zaim ci sia he tatak ta, deih zogn deih tatak ta zui
zogn zui tatak ta a nuai pan in bottom-up toh lam to leh bek in democracy nga
leh paak te hong hign theih phenag tu ci sia kei ngaisut dan a hi hi.
Akikheal tatak ngawl po kikheal zo
hi ci vazak tu sia ih mailam a tu lau huai zaw hi. NLD sung
zong 1/3 bang sia kumpi mihing te USDP te lut ta hi.
Development
vawt ta politics sia dadam a mangil lel tu ci sia kumpi te i mualmi te toh
cease fire a vawt na ahang pi a hi hi. Mualmi teng zong na sia development bek
toh suak theih a sa tuan bua uh hi. Democracy tatak ma fedral tatak ma a om ma
tneg sia kuama na a thua uh khia nuamtuan ngawl tu hi.
CNF toh thu son na sia fedral vai
toh kisai ngawl phot zi hi. Kumpi tena mualmi te sia khat tek a thuson pui
nuama hi hang mualmi kipawlna UNFC in poltical dialogue sia a ma te evak pi ki
pawl in pau khat in pau khop tu uk zaw uh hi. Tua a hi kom State level thu son
na ah CNF, KNU et. Te na cease-fire vai ciaciang kikum bek ta fedral vai sia
Union level ah UNFC minnuai a, a vekpi in to khawm in kikup tu a dei zaw uh hi.
Kumpi te toh CNF te tutung ki thukim na sung a nambat khat na sia sia tua
federal vai kikup ciang nga tang se na tu in lam a kip ha khol hi. Thuthuuk hi.
Acing
zaw na heak nop uh a om lai le dong lai ta vun.
Lungdam,
Itt,
Salai Kipp Kho Lian
Rotating Chairman (2014)
CHIN NATIONAL FRONT
0 comments:
Post a Comment