KAWLPI

###

THUKLAI KHUA

###

BUANMAN BIAKINN

Buanman Khua Tuiphum Biakinn hon lai photo hi,Biakinn mai hi.

LOPHEI KHUA

###

LIMKHAI KHUA

###

ENTRANCE TO SIALLUM FORT

Siallum kidona kulh,a mai pan tum na hi.

A Mai Pan Tum Na

Ngal kido na, a mai ah khansuang hi.

THOMS OF SIALLUM FORT

Siallum ngal kodo lai a thi te than le ngal ki kap na hi.

KULH A SUNG HI

Ngal do na mun hi in ngal do zo tu te hi sung ah om ci hi.

THOMS OF SIALLUM FORT

Mangkang ngal do na ei ma pu ngal do te om na mun ci hi.

NU MEI/NU PI KULH

Ngal do zo ngol numei patang te om na tu a vawt Kulh ci hi.

LAMPI TUNG PUSUA NA

Kulh a mai sang pan tum na lampi sia ah pusua na hi.

VOKLAAK KHUA

####

HIANGZINGKHUA

####

FORT WHITE

####

CANNADY

####

MALAYSIYIN

###

SIZANGNGAM APPLE LIANU TE

###

Friday, November 30, 2012

Ordination(Thiampii za) Nga Na

Rev.Dr.Kenneth Kham Go Mang(Full Gospel Centre Yangon) in Malaysia ngam, Kepong Wangsa Permai ZCF pawlpi ah Sya Joseph Thang Khat Pum @ Kyaw Kyaw 18.11.2012 Ordination (Thiampi) za piak na nei hi. 

Pu Thuklai Suan Sya Joseph Thang sia Kalaymyo (Rhema AG) Founder, Sya Thuam Kho Khai(Thuklai ) ih a tapa hi.

Topa nah ama na sep na ah zang tato ta hen 

 A nuai ah photo Click
Joseph Thang Ordin Lak Na

Monday, November 26, 2012

Subedar Mang Pum

Khamtung mi, Kumpi naseam masa phit le Gazette Officer masa phit bel
                                        Subedar Mang Pum
                                                     (1880-1951)
 Mangkang Kumpi te Kawlngam bup hong laak zawk ciang, Thaang.(FORT WHITE) ah Myo hong sat hi.Kawlngam tangthu sung ah, a masa bel Mangkang Kumpi do tu in PU KHUP PAU,te pata, PU KHAI KAM, PU MANG PUM te lampui aa,Myo Oke Htun Win sia kithat lumhi.
 
Pu Mang Pum sia Khuasak khua Pu Khup Pau ih tapa nobel hi. Sizang te ih Myo-oke suam na sung ah lampui pi Pu Khai Kam taw Unau hi.Kum thum sung tawntung dui sung ah bu hi.Kumpi te in, KHUP PAU te pata thum ,Kumpi sung ah hong ki ap baw le mealheak teng mansiat tu a ci ciang ki aap aa, Apa tathum in 1894 kum in Mangkang Kumpi in a mat zawk ciangPu KHUP PAU le PU MANG PUM , Kendat thong ahpuak aa, Pu Khai Kam sia, Khan tawntung thong taak tu in Adaman tuikul ah puak hi. Thathum zawk ciang ama te pata sia, Min Chan (Myinyan)  thong sung ah khin kik leleau aa, tuak pan Yangon thong pi ah puak hi. Ama sia, Kawllai thupi na, he a hi ciang, Kendat thong pan ki pan , Kawlkam le, Kawl lai at dan sin pai aa, Yangon thong pi sung pan zong, nasia tak , Kawllai han ciam thua lai hi.
 
Thong cing te in, thong taak te sia a an neak tu taanghum veu thei sak hi. Tabang ciang, apa Pu Khup Pau in,”nang nalai ma hong sin zaw tan, koma seam tu khu zam “ci, in, lai bebek ma thong sung ah sinsak hi.Ama hanciam bang ma in, Kawlpau le Kawl lai sia hong  thiam mama hi. Kawl kam bek hi ngawl in, Kawl lai kam thuk ( pali ) ngangawn tam mama, nana he lai hi.
 
Pu Mang Pum sia, Yangon thong pi pan November 1897, kum ciang hong cia kik , aa Kamphen kul ngawl in ama nguak ma hong cia thei hi. Kendat zum ah ki hiil (report) a tuak pan hong cia to aa, Tedim Vuandok zum ah kihiil leau hi. November 1897 bo ma in, a inn , Khuasak hong theng kik hi.
 
Sizang ngeina in, Ngal Aaih aa, kithian sua tu hi na pi, Apa Pu Khup Pau leh a Upa Pu Khai Kam om ngawl aa, thong sung om lai a hi ciang, Khui khat ngo in, a thi ki noai bek hi.Khuasak khua a thet po ciang tangval te a inn ah ngiak hon aa, Kawl Kam le Kawl lai veu nitaaksim in hil hi.Pasal te in, um ngawl a hi ciang, tangval khat sia, a kong ngal a om sak aa, suang lai taw, Tui haikhat hong la tan ci a vai tha hi. Tangval pa zongh tui hai khat hong then aa, tasia ciang lai ih thupi dan sia pasal te in, mu a thupi sa mama hi.
 
Tedim khua ah , Vuandok seam, Mr. Fowler ( Phawla Mangpa ) in Kampheen seam tu-in sam hi. 1st December 1897 ciang Tedim Vuandok zum ah, 2nd Interpreter ( Duh-tih-yah Saka Pyan) nasep hong kipan pai hi. Pu Mang Pum sia, Khamtung  Zomi bup sung pan Kumpi naseam a masa phit bel hi. Tualai tak, Kamphen seam , Kyaw Htwe, Aung Din le Pau Thang te sia thunei (client) te tung pan, sumnguk ne thei aa, alai nop laitak a hi ciang Pu Mang Pum sia tum pai thei hi.Thasum 20Rupee leh An man 5Rupees a kingawm , 25 Rupees tha sum sang hi.Pu Mang Pum sia, nasep hanciam mama aa, Vuandok pa taw kithawl tawntung a thuman mama a hiciang 29-12-1903 ni ciang in, Kamphen pi ( Senior Interpreter) za nga hi.Pu Mang Pum ih ngam tat na phat na hang in apa Pu Khup Pau sia a thong tak na pan December 1898 kum in, hong suakta hi.
 
1907 kum ciang Thaang ( For-white ) ah Ngalkap na seam , Gurkha te khat in, azi ngawng Naam kuun taw aat tan in duisung ah taai in bucip hi. A zonh hang ki mu ngawl a hi ciang, a man thei po, Rs. 100-00 hong ki pia tuhi ci in thang sak hi. Thangmual nuai, Khuumlui Kampau Ningh ah, Gurkha pa suang hawng sung ah bu hi. Suun in, Lotho te Be veu hiat( law sak ) aa, ni taak ciang, suanghawng sung veu ah tua be ngaap te-em hi.Mei hui ah, Be haw tam mama ki mu hi. Tua thu sia Khuasak Hausa pa Pu Lian Vum in apano, Pu Mang Pum tung , Tedim ah son hi.Pu Mang Pum zong hong cia suk aa, Pasal thau toai 6 in kiim uumh sak aa, amat zawk ciang Fort-White ngalkap zum ah puak to hi.
Tedim ah Fowler mangpi pa in,” a kua vai hawm nu ziam”a ciciang, "Pu Mang Pum le Pu Lian Vum vai hawm hi" ci in zokik hi. Fowler in,” Mang Pum le Lian Vum awng Kumpi te nahu na uh lian mama hi. Ka lungdam mama hi “ ci hi.Tua pan ki pan Kumpi te in, Khamtung a Palik naseam tu sia, Zomi te ma hi le pha tu hi ci in mu a hi ciang, Haka, Falam  le Tedim ah Palik zum phot na tu in vaihawm hi.1907 kum ciang Kumpi te in Sizang mite Palik tum tu in khawm masa hi.
 
Pu Mang Pum sia 29- December 1903 pan Kamphen akhatna ( 1st Interpreter) nasep hong nga aa, a thasum sia Rupee 30 -8-0 ( Sawmthum le hamu) sang hi.Tua hun lai pasal hat mama te, Ni-liat a sep ciang, Pheak khat sang pheang hi.
 
Mangkang Kumpi te in Sizang mite hong muang a hi ciang, Palik hong tum sak hi. Pu Mang Pum zong Kam pheen pan in Palik ah hong kikheal sak kik hi.Ama sa bel in, 1 September 1907 ni pan, a nuai ah Sizang mi 9 teng Tedim ah Palik tum hi.Hi a nuai a teng asia Kumpi te in Lampui tu in koi aa, min le za pia hi.
  
No
MIN
KHUA
RANK
THASUM
REMARKS
01
MANG PUM
KHUASAK
STATION OFFICER
70-00
02
PAU CIN
KHUASAK
SATEN ( Sergent)-2
24-00
03
NGIN VUM
KHUASAK
PALIK NO
14-00
04
TUN ZAM
KHUASAK
PALIK NO
14-00
05
THUAM PAU
KHUASAK
PALIK NO
14-00
06
AWN NGIN
BUANMAN
PALIK NO
14-00
07
AWN KHAI
KHUASAK
PALIK NO
14-00
08
LAM THAWNG
THUKLAI
PALIK NO
14-00
              
Falam khua ah Chin Hills Battalion hongki phot ciang Kumpi te in Pu Mang Pum sia lampui tu in hong koi leleau hi. A hi hang Tedim pan thasum 70-00 Rupees sang kim lai Falam a thet ciang 65-00 Rupee taw a thasum kipan sak kik a hi ciang, a thin zong kiam man hi. A hihang maisang a tu a ,mukhol na, taw hong seam suak hi.Kumpi te zong in hong muang mama hi.
 
Falam a thet po ciang a ma omna tu inn khuumh sia, Thikkang, Man taw ki vawt Padenpauk le eak buk , an buk te Mang Bo te a bang ma in ki vawt sak pai hi.
 
3rd February 1910 ni ciang, Asuapuipa, Adaman tuikul  a om, Pu Khai Kam , khan tawntung thongtaak tu a om, sia a pusua thei na tu in seaulua khat aat, aa, Vuandok zum ah khia hi. Vuandok zumpan Falam Mangpi pa ( District Commissioner ) pa zum ah pai aa, Tuak pan Commissioner ( Menzi pa ) pa zum a pai kik hi. Kumpi te zong in, Pu Mang Pum ih zia le tong sia tel mama a hi ciang, Pu Khai Kam hong sua taak kik hi.Mangkang kumpi a do, Myo-oke suam na tu a lampui Pu Khai Kam sia , Khan tawntung thong taak tu, Adaman tuikul a kipuak na pan,kum 16 thong taak zawk ciang Khamtung ah hongcia kik hi.
 
Pu Mang Pum, Leitung Ngalpi khat lai, Piancit ngam ah naseam tu in a pai Tiddim ngam pan mihing 1008 te a uk tu in kipai sak hi. Subedar in promotion kipia aa zakhang sak hi.Piancit a thet ciang, Mangkang Kumpi te hong khant lai, Falam khua ah Mangpi  hong seam Fowler ( Phokla Mangpa) taw na hong seamkhawm  kik hi. Tuak pan London khua ah , Kumpipa taw kimu tu,Buckingham Palace ) a pai tu  kiteal Zomi  teng lampui in pai leleau hi.Tedim pan 11 September 1917 in ding aa 27th July 1918 ni ciang hong theng kik hi.
Ama nasep hanciam na leh a thuman na, a pil n ate hangin, Namsau khat,Jangi-i- nam( thakhat Rs. 10) Khang nih dong san tu le minphat na tatuam nga hi. Ama sia, ngamsa tam mama kap hi. Cinghpi sim ngawl a ka ngawl om ngawl hi.
 
Pu Mang Pumle Sang Inn
 
Tedim ah Kamphen a sep laitak in, lai manphat na a u le nau te zong in hesiat le oai a hi ciang, Vuandok pa taw vaihawm hi. Vuandok pa in Asho Chin te Thayet Myo pan, Saya U Htun Aung a cisia , laihil tuin Khuasak khua ah hong pai sak hi. A hihang a ma sia, zu khawng khamthei hi ci in, Sizang pasal te khat in Vuandok pa mun ah son a hi ciang,a khua ah kicia sak kik hi.
 
Pu Mang Pum in a tapa te nih, Pau Khaw Lian leh Kam Khaw Mang sia, Mawlaik khua ah Manglai sin tu in koi hi. Pau Khaw Lian sia citum nat na taw hong thi aa, Kam Khaw Mang sia, Chindwin ngun sung ah tui ta in hong thi leleau hi.
 
Pension a cia na
Ama sia Kumpi na seam zo mama lai tu hi na pi, a kheal veisang  a sung sang pan meima lian khat hong piang hi.Zato Mangpa in a meima aat-tham sak aa, a naai teng sil keaK sak aa, phintaw khui cip kik hi. Amei ma dam a hi hang phatak lam pai thei nawn ngawl a hi ciang, Kum 1922 kum ciang in Pension in cia hi. Kumpi nasep, Kum 25 leh ni 9 seam hi. Pension sia, Kawlngam suatak nga dong thasim 50 Rupees saang aa, Suatak nga zawk ciang 72-00Rps. Sang hi.
 
Ama sia, Ngeina uuk mama aa, tangthu kin mama aa a pil mama pasal khat hi. 9th September 1951 ni in leitung nu sia aa, Sizang Ngei na taw ki hui hi.
Pu Mang Pum la, Athipna
 
           (a)       Nuai simlei a lobang a ka hin lai aa, zing ka zit na
                   Kolsa kei phei phung hi ee,
          (b)    Ka pham ta le ,tung leang van ka kai ta le,
                 Ka phei phung tu sang lun kop kung huai veang nge,
 NB. State High School-Falam Golden Jubilee tepte na Magazine sung ah Zomi sung pan Gazetted Officer masabel ci in ciamte hi.
 
(Belap nop a nei, te hong belap ta vun,)
Hang Za Pome
hzpome@yahoo.com


 Dear Sya Pome le It teng,

Lungdam tatak ee. Keima zong na hi teng ka heak sia meet ki sa mama lai ka hi te, khangsawn te na teptebek hi n gawl in, Model/ example in lak taak sa lalawm tu hong um ingh.  2010 kum, London ah ih tapa Thang Kim(David Thang Kim) sia Middle Sex University pan Comtemporary Music taw Graduate tu a hi man, Nu le Pa om non ngawl ahi ciang keima a mate luangin ka na uap hi. Buckingham Palace zong tourists te in a pua sang pan Video/ Camera namcin  taw, ngak limlum tontung ka mu ciang "Bang hang tourists te in hi Mangkang kumpi inn pi sia(Royal Palace)hi za ta ngak liang  uh a hi tu ziam" ci ka tate ka naute ka da dong hi.

Buckingham Palace a cing ngalkap te Security Guard te sia  Duty a lak hun sung theampo ngawk peuma ngawl/tungh peuma ngawl / a nai a nai in Milim pui ding bang phet a din uh sia,Leitung tatuam te in thupi sa lei uh hi. Duty change ciang bek ma tungh/ngawk ngei bek hi ta na, ta teng a mu nuam teng mun tatuam pan Tourists te Agency tatuam pan Reporters te hong ki khawmtua aa, Video/Camera a zai siasua uh hi hong ci uh hi.

Ta sia ciang bang phawk khi ziam ci le, Labour Corps te France pan England kumpipa ih Birthday siim tu in hong pai lai Piancit ngalkap te ih son a ci thu khat ka phawk kik hi. ""Kumpipa inn cing te Milim pui sa in a mit tham sak ka sap, a mit phe in hong nuisan hi ""ci khat ka zak ngei sia "Maan takpi tu hi thong  ta aa" ka ci kikik hi.

Sya Pome ih hong suasak bangma, tua Labour corps lampuipipa sia ih Pu Subedar Mang Pum a hi hunlam zong phawk tontung ka hi hang, tua ni in,  phawk bek ngawlin , ka lungzuang in , angtangin kawm in, ka ne a no  nuam si hi. Tua dom ngawlin, England Prime Minister ih Office sia 19 Downing Street ci-in ka tepte sia zong, ka kantan ciang, Kawlngam Independence nga na tu , a zeksa nasep lian bel khat a hi , ""Nu Atlee Agreement ""Prime Minister U Nu lampui in,a min  thu pi pa khat a hi , ih Pu Dr. Sithu Vum Ko Hau zong phawkin, amate om non ngawl a hi hang, Tangthu ngongam le Tangthu namtui hong nusiat na te hangin, amate a zangh ih biak Topa min pok kawm in, a bo ngei non ngawl tu Tangthu hong at sak Ih Pu te 2 thasia zataak  na lian pi , hi lai taw  ka pia nuam hamtang hi.

Dimno
 

Saturday, November 24, 2012

Obama in University of Yangon ah a Thugen (Zokam)

Lungdam ing. Tuni in USA President lak pan Kawlgam a hawh masa pen ka hih angtang ing. Hih mun ah thugenna ka neih theih zong hampha kisa ing. Na gam uh kiphamawh ka hih manun kong pai hi. East leh South Asia kikal ah om in, leitunga mihing tamna gamte tawh gamgi na zawng uh hi. Na gam un leitunga gam khangto pente mailam thu tampi kisaipih kha ahih manin note kong kitheihmawhbawl thei kei uh hi.

Na gam uh minam tuamtuam tenna ahih manin kilawm in paktathuai hi. Tuni in Shwedagon ka hawh a, kum tampi sung hih gam leh i tenna leitung pen itna leh kitelsiamna tawh i tenna gam hi cih lim leh mel lak ahih manin thupi kasa hi. Hih khuapi pan Himalaya mualpi dongah khua tul sawmguk val dongah kizopna nei in, Karen gammang lak leh Irrawaddy luipi dong huam hi.

Hih pilna sang sinna sanginnpi zahtakna lianpi ka nei hi. Hih sanginnpi pan in gamkek mikangte deihlohna kipan hi. Hih sanginnpi pan in Aung San in thukizakna tampi na hawmkhia masa a, tua zawh ciangin gam suahtakna dingin nasep hong kipan hi. Hih sanginnpi pan in U Thant in leitung paizia na sinin tua a pilna sinte tawh UN dong hong makaih hi. Hih mun ah pilna sinna dingin sum tampi kibua in sangnaupangte in a suahtakna uh limci takin a zang ngei uh hi. Tu in zong na kumpi vaihawmna Parliament uh thupukna bangin hih sanginnpi (university of Yangon) in tha lakik in a thupina luite khempeuh a ngahkik theihna dingin a hanciam kik kisam hi; banghang hiam cih leh hih gam mailam leh a thupina ding hih sanginnpi leh a sunga sangkah sangnaupangte khut ah kinga hi.

Ei gam nih kikal ah thuhoih tampi piang khin hi. Kum za val paisa hun in America pan sumbawl, Pasian nasemte zong i kizopna ding zongin hong pai khin ngei uh hi. Galpi Nihna hun in zong hih gam pan ka galkapte uh leh ka vanlenghawlte uh tampi China gam ah lut in gam adingin a nuntakna uh na pia khin uh hi. I gam nih in British ukna pan a suakta i hi a, koh gam in Kawlgam pen gam thak a suak in a lungdampih masa pawl ka hi uh hi. Rangoon khuapi sungah America Zumpi ka neihna ding uh nong piak man un ka lung uh dam a, kizopna a kipsak ding sanginn hih bang nong phalsak manun zong ka angtang uh hi. Ngaihsutna kibanglo in hun sawtpi i om hangin hih gam itna leh a mite itna ah i ngaihsutna a kipelh ngei kei hi.

Tua khempeuh sanga thupizaw pen America in mihing mihinna leh a suahtakna thupisak penpen uh hi cih ka gen nuam hi. Kum tampi sung i lampi tot kibanglo hi. Ngaihsutna kidang hi. Ahi zongin tuni in hih gam in mailam lametna lianpi nei in kalsuan hi cih ka lamen uh a, mipite hangsanna leh deihna kong theihpih uh hi.

Gam leh nam hanga thongkiate puankang silh a Nipini sima hawhte thupi kong sa a, phungzi te in nawngkaina omlo a na deihna uh laka lampi na zuihte uh thupi kong sa uh hi. Huihpi nun lai haksatna thuakte huh dingin mipi kipawlkhawm in na panpih uh zong kong mu uh hi. Sangnaupangte deih ngetna kikona awte ka za uh a, lasiamte suahtakna deihna lasakte zong ka za uh hi. Gamdangah a taikhiate in na gam leh na minam uh tawh kizopna tatsaklo a na omte uh zong ka thei uh hi. Aungsan Suu Kyi hangsanna in tha hong pia in, mihing khat in lametna lianpi tawh nungta peuh leh a lungsim leh a ngaihsutna kikhumcip theilo hi cih hong musak hi.

US President ka suak ni in leitung gam kumpi lauhna tawh a vaihawmte khempeuh kiangah ka thugen pen, "Na lauhna uh na beisak nop vua, suakta taka kumpi na sepnop uh leh kong huh ding uh hi," cih hi. Tua hangin tuma kum khat leh a lang sungin kum 50 val ukcipna tawh a kiuk gam sungah kikhelna hong piang hi. President Thein Sein kumpi sepna nuai ah kikhekna a deih lak ah bawlphatna, bawlhoihna kihel hi. Mipi teelte in vaihawm in kumpi vaihawmna Parliament ah thu kikumta uh hi. Hun khat laia kipampaih NLD te zong kitelna ah kihelsak in Suu Kyi zong Parliament Member a suakta hi. Thongkia tampi kikhah in, zawhthawhthu tawh van puakna (porter puakna) kibeisak a, gamsung thau tawite tawh kilemna bawl in nekzonna leh gam khantohna ding deihna tawh vai kineita hi.

Tuni in ka ciamsa kilawmtatna leh suahtakna a bawl dingin kong pai hi. USA in tangmi khat Rangoon ah koih zo a, sum tawh huhna te kikhakcip nawnlo in, gam leh mipi khantohna dingin zong kong huh sawm lai uh hi. Ahi zongin tua kikhelna ding pen a kipanpan hi a, lampi sau mahmah lai hi. Kumpi vaihawmna in mipi nautang tungah hoihna a piangsak ding ka deih uh hi. Kikhelna neucik ka muh pen a bei ding ka deih kei uh hi. Thakhauh in a mainawt ding ka deih uh a, tua pen America mipi leh ken zong kong deihpih hi.

Gam tuam tuak i hih hangin i lunggulh kibang hi - eima kumpi ei mipi teel hiding, kilem kiit in tengkhawm ding, pilna siamna sin dingin zang ding, i gam leh i minam it dingin suakta taka nungta khawm ding. Tua manin suahtakna pen a kimu theilo lametna hilo in a kimu they, a kizang thei kalsuanna ahi hi. Kitelna bek ah a kizang hilo in nisim nuntakna ah a kizang ding nam ahi hi. USA President lui Roosevelt in tua thu na tellua ahih manin hih bangin na gen hi: America suahtakna pen kitelna bek hilo hi. Democracy cih zong kitelna om cianga vote khiat bek hilo hi. Suahtakna namli kisam hi - kampau, biakna, duh leh deih zon theihna, lauhna pan suahtakna. Hih lite suangthu bangin kitawi uh a, khat omlo in a dangte a ding thei kei hi.

Tua pen ko gam ah ka neih uh hi a, mi khempeuh in a neih ding uh ka deihsak uh hi. Tua thu tuni a ka gennop pen ahi hi.

Khatna ah, mipi in a deih a lunggulh uh a om leh suakta taka genkhia in kumpi in bil na dawh dinga, kumpi in a kisam bangin na ngaihsutpih ding hi. USA in kum za nih bang ka mipite ading ka hihkhin uh hi. Sila suahtaksakna, numeite in vote khiat theihna, nasem mite kipawlna cihte ka neisakta uh hi. Gamdang nih in zong hong etteh uh a, mipi deihna tawh kalsuanna ah gam khantohna hat mahmah hi cih ka tel uh hi. Mipi te ukcip sangin suakta taka kipawlkhawm phalna ah thuhoih piangzaw hi. Thukizaknate khakcip sangin khahkhia in hong leng mite ngaihsutna kitelzaw hi. Politics ah pawl tuamtuamte daangkoih sangin kipawlpih in semkhawm leng kimainawt zaw hi. Na pu na pa khang vua na ngak uh tuni in a mu na hita uh hi. Suahtakna a ciamkha na hita uh hi.

Mipi suahtakna i zahtaksak theihna dingin kumpi vaihawmna ah thuneihna khempeuh i neihlohna i telsiam ding ahi hi. USA zong tuabang ka hi uh hi. Ko gam ah leitunga galkap hat pen ka neih uh hangin mipi teel vaihawmte thuneihna ah ka thuneihna lianpen uh om hi. Kei President in tua mipi teelte thuneihna pen diktak, maantak in a kizang hiam cih a enkai ka hi a, mipi teel te in kei hong enkaai hilozaw hi.

A langkhat pan gen leng - kei President deihna pen mipi teel vaihawmna phual Congree ah ka zang sukgawp thei kei hi. Tam veipi kei deihna bangbangin vaihawmpih ziauziau thei leng ka ut hi; ahi zongin hitheilo hi. Mipi teel vaihawmte in thuneihna lianpi nei uh a, kei thuneihna zong a dik in a kizang hiam cih hong zeek uh hi. Ka deih ka gen thei a, ka deih bangin ka hih khinsak thei kei hi. Ahang pen Kumpi Kiukna Laibupi sungah kei zong mawhpuakna ka nei hi. Noh zong kiukna laibupi thuneihna (constitutions) pen mi khat thuneihna sangin tungnungzaw in na koih theih hun ding uh na mitsuan uh hunta hi. Pasal a piang peuh galkap lutsak ding, numei peuhmah nuaisiah ding cih bang ngaihsutna a bei hunta hi. A thanem leh a hatlote kiukna laibupi sunga thukhun in a kep a huai kisam hi. Galkap khempeuh in zong tua laibupi thukhun zuiin a gamtat uh hoih dinga, mipi teel vaihawmte bek in tua galkapte tungah thuneihna zong a neih uh hoih ding hi.

Tua bang lam manawh a i kalsuanna ah America in hong tonpih dinga, hong huh ding hi ung. Hun beisa ah mipi deihna tawh a kiteel mipi vaihawmna kumpi in mipi adingin nopna leh suahtakna leh khantohna piangsak pen hi cih i tel hi. Tua bang dingin a pangkhawm nuam ihi hi. Mipi in a deihna uh a gen uh ciangin kitheihmawhbawl theih a hi kei hi. Kikhelna khat peuh in mipi adingin khantohna leh mainawtna a kidawksak ding ahi hi. Na pil na siamna khempeuh uh na zat uh ciang gam leh minam in hamphatna ngah ding hi. USA in sumbawlna tawh kisai kizopna a khaktan khempeuh khahkolta a, mipi hamphatna dingin sum leh pai ah kizopna i nei kikta ding uh hi. A lian a lal teng bek hamphatna a hih ding ka deih kei a, mipi khempeuh hamphatna ahih ding ka deih hi. Mipi khempeuh in a gah ne ding, a semzo, a zong zo zaw peuhmah in tam ngah ding, nasep hanciam ding cih ka deihna uh hi.

Tua bang ahih theihna dingin golhguk nekna (corruption) a bei kisam hi. Mipi hamphatna a om theihna dingin vaihawmna leh sumbawlna khempeuh ah guktat omlo in a kilangsuak nasepna ahih ding kisam hi. USA pan sumbawlna a nei nuamte adingin a sumbawl dan uh a kiselsim, a kitheilo omlo in a kitel sitset in siangtho taka a sep ding uh ka phal bek ding uh hi. Tua bang mite bek ka semsak ding uh hi. World Bank pan huhna kong zonpih ding uh a, mimal sumbawl nuamte zong kong pattah ding uh hi. Na kumpi un suakta taka kizopna a bawl sawm ka thupisim uh a, sumzatna ah mawh a puak ngam uh ka deih hi.

Tua khempeuh sangin kumpi in na deihna uh hong theihpih in note deihna leh lunggulhte hong sepsak leh ka deihpen hi. Tua hileh nek ding dawn ding neilote, meivak nei nailote, cina damlote, gilkial dangtakte a nuntakna uh man nei pan ding hi. Tua dingin USAID pan in huhna kong pia ding uh hi.

Hih gam ah hauhna tampi om a, leisung sum piang tam mahmah hi. Ahi zongin a hau a liante bek in a meet a nek ding uh kilawmlo hi. Hih gam pen a gammi khempeuh ading hi a, a gam hauhna lianpen zong mipite ahi hi. Gam khanna taktak pen mi khempeuh thahatna guatna pan hong piang ding hibek hi. Tua manin khangnote in pilna siamna a neih uh kisam hi. America zong a khanna leh a thahatna khat pen pilna siamna sinna pan ahi hi. Hih gam sangnaupangte koh gam ah hong pai in pilna hong la le uh ka deih uh a, koh gam sangnaupangte zong noh gam ah hong hawh in pilna hong zong le uh ka deih hi.

Ka gennop lai khat pen suakta taka biakpiakna thu ahi hi. Kizahtak taka biakna piak ding ka deih hi. Minam tampi omna gam hi a, mel leh puam kibanglo hi. I suah i khanna kibanglo a, i biakpiak dan zong kibanglo hi. Biakna tau tuamtuam om a, minam 100 val om hi. Ahi zongin gamsung galguk nei tawntung gam na hi uh hi. Tampi sihlawh a, innkuan kisia in minam kimudah a, khantohna ziakaisak hi.

Gam khantohna pen kilemna omlo in a piang ding hilo hi. Kachin Gam leh a dangah kilemna bucing a om kei leh khantohna nawngkaisak ding hi. Kilemna bucing ah a puapial khinsate nangawn a gam ah a ciahkik theih ding a kisam hi. A deih a lunggulh uh a neih theih ding uh kisam a, a zon theih ding uh kisam hi. Hun sawtpi kisam ding nam hi a, ahi zongin a kipatna a om kul hi. Rohingia te thuakna zong ka za uh hi. Kumpite in thudikna, thumaanna a hanciamna thakte uh ka pakta a, thupi kasa hi. A matut dong uh a sep ding uh a thupi pen hilai ding hi. Tua dingin leitung in hong mitsuanta hi.

Gammi hihna pen a thupi leh a genhak mahmah khat hi. USA ah zong ka buaipih khat uh hi. Ahi zongin ka zuih uh khat pen - mi kua peuh in suakta taka a nuntakna a nuntak theihna gam i neih ding a thupi hi ka ci uh hi. Gam tuamtuam pan pai, biakna tuamtuam nei hi ung. Kam tuamtuam a paute ka thuneu koih tuankei uh hi. Tua in ka gam uh a hihna a hisak hi. Tua in ka gam uh thahatsak a, thakhauhsak hi. Tuni in leitunga gam thupi pen kumpi in kong dinga, hun khat lai hileh kei pen ka vun hangin kumpi a suak theilo dingpa ka hi hi. Ka kiukna uh ka laih uh a, ka bawlpha uh a, tua hangin tuni i kimu thei hi. No zong tua lam na manawh ding uh kong deihsak hi. Thanemna hilo in thahatna lampi a tawn na hizaw ding uh hi.

A tawpna pen ah, mikhempeuh suakta taka a nuntak ding ka deih hi (freedom from fear). I nuntakna ah i lunggulh i tunna ding lampi hong dal khat pen lauhna a hi den hi. Gal kido ding launa, mailam thusia piang ding lauhna, sum leh pai zonna a kisiatcip ding lauhna, minam leh ngeina a beimang ding launa, cih bangin a tuamtuam om hi.

Minam tuamtuam mun tuamtuam pan paikhawm ihi uh hi. Suu Kyi a thongkiat sungin Lauhna pan Suahtakna cih thu a gelh a, "Thuneihna khahsuah ding lauhna in thuneihna lente lungsim patausak a, thuneite bawlsiat ding lauhna hangin thuneilote lungsim ah patauhna guan hi," a ci hi. Tua patauhnate na nungngatsanta ding uh hi; banghang hiam cih leh na makaite uh leh kumpite in tua nungngatsan dingin vaithak a neita uh hi. Suu Kyi mah in, "Lauhna leh patauhna pen a khangto minamte nuntakna ah kihello hi," na ci hi. Tuni in hih gam ah patauhna leh lauhna tawh nuntakna pen a om tawntungin na deihlohlam uh leitung in ka mu uh hi.

Tua thute hangin kei hih mun ah tuni hong ding ka hi hi. Tuni in tua manin Rangoon hong zin ka hi hi. Hih mun ah thupiangte thupi in manpha peuhmah hi - note ading bek hilo, leitung bup adingin. Minam leh gam tampi etteh ding kalsuanna tuni in kipanpah ahih manin. Hih gam in tua a tup a sawmna a tung ding hiam cih a kisinna tuni hipah hi.

America pen Pacific tuipi tawh kisawhkha gam khat hi a, tua manin tuni in ASEAN thu tawh kisai in a kisam banga panla dingin ka hanciam hi. Ka naupanglai in Indonesia ah ka om ngei hi. ASEAN gamte pen khangto in mainawt a, kilemna leh kilawmtatna uangbawl semsem in mihing suahtakna leh gam khantohna zong a hahkat semsem uh hi. Tua pen tuhun i paizia ding mah ahi hi.

Tuni in hih mun pan thu ka pulaknop khat om hi - i hun luite hangin i kidahsak, kikhasiatsak ding hilo hi. Mailam en in kalsuan zaw ding hihang. N.Korea zong nuclear nusia in khantoh lam manawh dingin ka deihsak hi, tua hileh USA in hong huh in hong pan dingin a kimansa ka hi uh hi.

Kum 2012 i tun ciangin kuamah nisuah, nitum, leilu, leitaw ciin i kikhen kul nawnlo hi. China leh India khantohna i pakta hi. UNO in leitung gam khempeuh deidan neilo in kilemna ding leh khantohna dingin a semkhawm nuam hi. USA zong koi peuh in mimal suahtakna leh a gam mite suahtakna deihsak a leitung gam thukhunte a zahtakte tawh a semkhawm den nuam ahi hi.

Tua bang gam leh leitung hih mun panin i bawl pan thei hi. Mi khempeuh hamphatna ding sep i kipat ding ahi hi. Thongkia ngei khat in, "Politics pen note sep ding hi. Politicians te bek sep ding hikei," na ci hi. USA ah kumpi office thupi pen citizen office hi a, President office hizenzen lo hi.

Haksatna tampi om in a thanem huai mahmah hun a om hangin gam leh nam khantohna ding nasep tawpsan ngei kei un. No a gammite mah hih gam mailam kalsuanzia a gel ding te na hi uh a, suahtakna taktak bang hiam cih zong note khentatna hi ding hi. Suahtakna taktak zong note kipiak bangbang hiding hi. Mihing lungsim tawngah suahtak lunggulhna taktak pen om a, tua pen a taka nuntakpihna ding na hanciam ding uh hi. Hangsan a kisap hun om a, na makaite un tua hangsanna a nei khin uh hi.

Na lampi uh sau in gimhuai dinga, na deihna uh hong dal hong khak om kha ding hi. Ahi zongin hih ka dinna panin a kikhel khat om a, a kilehkik thei hi nawnlo hi cih ka mu hi. Mipi deihna leh thapiakna in tua kikhelna thahatsak ding a, tua tangtunna gah a kilawh ciangin leitungbup etteh pha mahmah khat hong suak ding hi. Tua lampi na tot laitak un no guak lampai hilo in USA in zong hong tonpih hi cih na mangngilh kei un.

Lungdam.
Hau Za Cin
Phuitong Liim

Wednesday, November 21, 2012

Ngaal lampui Pu Khai Kam (The Great Khai Kam 1846-1919)

Monday, November 19, 2012

Vaphual Thu

VAPHUAL THU
(Zomite Kiciaptehna Vaphual Tangthu)
  
A kai khawm: Paul Thangpi (Pau Pian Thang)
                          Offenbach, Germany

 Thupatna
Leitung ah Gam, Minam, Kipawlna, Party, Mun, Khuapi, Sang, Company, Sum (sum tungah) atuamtuamte in kiciaptehna dingin amau deih Ganhing, Van, Singkung (ahkl) Na  khat peuhpeuh lim azang uhhi. Ei Zomite in minam kiciaptehna dingin Vaphual izang hi.  Tua ahihmanin Zomi ahihnakleh Zogam, Kawlgam, Vaigam, Tuipigal mun khat peuhpeuh ah minam vai, gamvai tawh kisai kipawlna ineihciangin kiciaptehna in Vaphual lim kizang hi. Zogamah Vasa nam aza-a sim om sungpan Vaphual izatna ahang mikimin theihding deihhuai kasa hi.

Min
English kamin “Hornbill” kici in ei Zogama Zovaphual namte Great Hornbill kici hi.  Leitung Gam Vasalam mipilte’n Bucerosbicornis naci uhhi. Buceros kammal Greek pau pan hong pai Bawngki (Cow Horn) cihna hi in, Biconis kammal Latin pau pan hong pai Ki abang (Hornlike) cihna ahihi.  Tua ahihmanin Bawngki tawh a kibang Vasa nam cihna ahihi. Nepalte in “Homrai (Gamlak Kumpi) naci uhhi.  Zopau in “Phual” cihciangin teng, om (ahkl) kibusa cihna hi a Vaphual akhatna in “Singhawm, Suanghawm sunga aphual, aom, akibusa Vasa” cihna ahihi. Leitungah Vaphual nam (55) bang om in Gam Vasalam mipilte’n min khat ciat na vawh uhhi.

Zomite Vaphual tawh Ciapteh Kipatna
Nidanglai in Lawi Thang leh Sial Lian kici unau nih om hi. Lawi Thang a uzaw hi-in, Sial Lian a nau zaw ahihi. A neulai un a nu uh si a, a pa un zikik a nei hi. A nukik un Lawi Thang leh Sial Lian itlo in a pasal kiangah, “Hih naupang tegel tawh khuasa khawm theilo ding ka hihmanin, ahithei bangin mundangah hawlkhia in” a ci hi. A pa in a tapategel hehpihhuai sa in it mahmah napi a zi’ thu mangin gamlapi ah Bawm lianpi khattawh pua in paipih a aciahtheih nawtloh nang munah khawlpih in ihmusak in a ihmut kalun anusia vingveng hi.
A tate a khanlawh ciangin, khua muita in akiim apaam a et uhleh a pa uh mu nawnlo hi. Acihnading uh thei lo in, agil uh kial mahmah a, akapkap uhhi. Gamlakah nektheih zongin a vaak melmel uhhi. Nektheih a muh peuhpeuh uh, phelhawmin a ne uhhi. Ni khat vasa bu khat mu uh a, a u in a va et saisai leh Vaphual tui tang khat na om hi. Khia suk lelah kitam ding, ne lelah a nau in ngawl ding ahihmanin a u in a kam sungah muamin sing tungpan hong kumsuk hi. Leilak a tunma in Vaphual tui taam sakkha in valh kha a, Vaphual a suakpah hi.
A naupa in a u Vaphual a suah ciangin dah mahmahin amah kia a kapkap hi. A u in “Nau aw kapkap kei ou! Nek theih Singgah ka muh peuhpeuh hong puak ning aw, Lau ken aw” a ci hi. A u zong Singgah zongin a lenlen leh munkhat ah gamhoih gamnuam mahmah khat mu a, a naupa samin tua Khua ah a tengsak hi. A naupa in tua  Khua ah a sep khempeuh lawhcing in, a khawi peuhpeuh pung mahmah hi. Zi nei in ta nei in nuam a sa mahmah hi. A sawtlo in Khua Hausa nangawn a sem hi. A upa in zong vilkik nawnlo in kum sau veipi a kikhen uh hi.
Ni khat ni ciangin, a naupa Sial Lian in ton ding hong vaihawm hi. Zu leh sa na khempeuh kicing zihziah khin a, a nunung penin a upa a sam nuam hi. Tua ahih manin a upa a sam dingin vasa khempeuh kaikhawm in a sam siampen ding sin kawikawi a, atawpna ah Vavui asawl hi. Ton kipat ni zingsangin, a u Lawi Thang hong tung huak-huak takpi a, inntual tungah hong laam hi. Sial Lian zong nuam mahmahin, a inntual laizangah hong pai a, a u amuak hi. A u in a mul khat botin a khiatsuk leh, a nau in hoihsa mahmah in a lukhu tungah suang viuveu in mipi lai ah a laam hi. Vaphual mul tawh kilawm mahmah in mi khempeuh in hoihsa in a eng mahmah uhhi. Papi khempeuh in Vaphual mul ngen pah ngeingai uh a, a u in zong a mul neih khempeuh botbotin a khiatkhiat hi. A Kha a Mei abeidong botbotin khiatkhiat ahih manin a tawpna ciangin leng thei nawnlo in leilak ah hong kia a, a naupa in a tangsaal ah a kem hi.
A Kha a Mei akim dong akep khitciangin a khah kik hi. A u in a lenkhiat kik ding ciangin, a naupa’ kiangah khitui nulkawm sa in “Nau! hih lai mun sang a nuamzaw gam khat mu khin ka hi aw. Tua lai ah a tawntung ih tenkhop theih nading ni khat niciang hongsam ding ka hi. Tualai mun nong tunnop leh Thumanna leh Cihtakna kiptakin len tinten in la, na nuntakpih in aw. Mangngilh hetken aw Sial Lian!” ci-in a vaikhak khit ciangin a leng khia vingveng hi. Tua huna kipanin tuni dong Vaphual ahi a u Lawi Thang leh a naupa Sial Lian akimu nawn kei uh hi. Tua ahihmanin Zomite in Vaphual tawh iki ciaptehna hih unau nihte’ Tangthu pan hong kipan hi ci-in Zomi Tangthulam mipilten na ciamteh uhhi.

Omna Munte
Vaphual omna munte: Kawlgam, India, Sri Lanka,Nepal, Bhutan, Bangladesh, Thailand, Lao, Vietnam, Malaysia, Indonesia, Philippines, Papua New Guinea, Melanesia (Fiji, Solomon, Santa Cruz, Vanuatu leh New Caledonia Tuikulhte) leh Africa gam nuailam Angola, Cameroon, Central African Republic, Republic of the Congo, Democratic Republic of the Congo, Ivory Coast, Equatorial Guinea, Gabon, Ghana, Guinea, Liberia, Nigeria, Sierra Leone, Sudan, Togo, and Uganda gamte ah om hi. Zovaphual (Bucerosbicornis) namte Zogam, India, Nepal, Malaysia leh Indonesia ah om hi.  Malaysia gam Borneo tuikulh a Sarawak gamah Vaphual tam mahmah ahihmanin tua munmin “Land of the Hornbills” (Vaphual tamna Mun) naci uhhi.

Pumpi
A nam tawh kizui in agol aneu om hi.  Black Dwarf Vaphual namte a neu nam hi in gram 102 bang gik thei in a sauna 30cm (pi khat) bang pha thei hi. Africa gam nuailam ah ki mu thei hi. Southern Ground Vaphual namte a gol nam hi in Kg. 6 ciangbang gik thei in a sauna 1.4 meter (pi 4) ciangbang pha thei hi. Africa gam Namibia, Angola, South Africa, Burundi leh Kenya gamte ah kimu thei hi.  Zogama om Vaphualte  Kg. 4 ciangbang gik thei in a sauna 130 cm (pi 4) ciangbang pha thei hi. Akha zal leh 152 cm (pi 5) ciangbang zai thei hi. A nute sangin a pate gol zaw hi.  Vasa dangte tawh aki batlohna khat ah Bawngki tawh akibang a mukpi uh oltakin a puak theih nangin a gawngguh atunglama nihte kizom se hi. Tua banah adekguite, thagui dangte sang’ lianzaw in khauhzaw se hi.  A mukpi uh kihunna, mul puahna, bu bawlna leh annekna  in zang uhhi.  Vaphual pumpi tungah Gial (colours) nam 5: Asan, Avom, Akang, Aeng leh Ankampakte om hi.  Tua ahihmanin Zomite in minam kiciaptehna in izat mahmah khat ahi Puandum agialte (colours) zong Vaphual gial pan ilak ahihna kimu thei hi.

Khuamuhna
Mihingte sangin khuamuhna (mitmuhna) zaizaw hi.  Mihingte in mailamteng bek kimu thei in Vaphual in mailam leh apangbup teng mu thei hi. Tua ahihmanin a mukpi tawh annekna leh nasepna tuamtuamte abuailoh nangin teltakin mu thei hi. Muvanlai mahbangin gamlapi pan na mu thei hi. Khualum leh nisa gamah om ahih mahbangin nitang sungah sawtpi ahahzawh nangin nisa dalding mitkhu mul apha mahmah leh asau ziazua nei hi.

Gamtatzia leh Omdan
Sun sungteng gamtangin zanin ihmu uhhi.  Gamtatnate ah atamzaw a kop, a innkuan cihbangin kithuah uhhi.  Nauneih lohhun sungin khat veivei ahonin kithuah khawm thei uhhi.  Gammangtulak, mualkawm, singniim leh singkung lianpi dawna tut viuveu nuamsa hi. Alen uhciang akha van uh ngeih huak-huak mahmah in gamlapi pan kiza thei hi. A ham uh zong ngeih in gamlapi pan kiza thei a atuamtuamin ham thei uhhi. Sun sungteng an zongin gamlapi vapha thei uh a, nitum kuan ciangin agiatphual mun zuan zel uhhi.  Nisim in atawtna lampi zuiden uhhi. A ihmut ciangun alu vanlam ngato sak uhhi.  Bawgki abang amukpi apuaknop nang ahihi. A maizum baih mahmah leh mi azakta thei ganhing in zong kiciamteh hi. Vasa dangte tawh zong kithuah khawm thei in a ne thei ding leh a susia thei ding alauhhuai Vasa leh gamsate kipawlin kidal khawm, kihung khawm thei uhhi.

Nek leh Dawn
Singgah Anpi in zangin Ganhing neute zong ne thei uhhi. Thei gah limsa in lim nek pen hi.  Singgah minte bek ne uhhi. Gilkial ahiphial zongin Singgah amin dong ngakin amin khitciang nepan uhhi. Singgah nekna panin apumpi ading tui kisamzah ngahthei hi.  A Singgah nekte alenna khempeuh ah ek in tha kawikawi ahihmanin amute Singkungno in po zel hi. Tua ahihmanin Vaphual khat anuntak sungin Singkung kung 14,600 (tulsawm-le-tulli-le-zaguk) suanmanhi ci-in Gam Vasalam mipilten ciamteh uhhi. Singkung mun tuamtuamah apo nang akizeelsak ganhing nam khat in zong kiciamteh hi.

Nupa ki Itna
Koppih a khek mengmenglo ganhingnam ahihi.  Vaphual nupa akibah (ahkl) aomkhop laitakun hundang sangin kamtam zaw uhhi. Abahpih masak (ahkl) no aneihpih masak pen mahtawh aneih kikciang neikhawmin ateek, ahuai, asih dongin nupa kopkhatin omsuak uhhi. A kikoppih akithuahpihsa bek mahtawh omkhawm den uhhi.  Tua ahihmanin Ganhing khawiten Vaphual abah (omkhop) saknop uhciang haksa samahmah uh a, tamveipi ahamciam uhciang hithei pan bek hi. Vaphual nupa aki it vanglakte khat si leh alawm lungleng khuangai lua om thei nawnlo in lengleng hi.  Atawpna ah amah leh amah zong kikhual zonawnlo in vanlaizang pan akhate zepin ki khawhsuk vilvel a alawm sihna munah Sing leh Suang aom bangbang tawh kitatsukin si hi ci-in Khangluiten naciamteh uhhi. 

Suan leh Paal neihna
Gammanglak Singkung liante tung (ahkl) Suanghawm sungah bu bawlin tui-na leh awpna in zang uhhi.  Tui 6 ciang neithei hi.  A awp ciangin anu leh anote abu sungah omin ganhing dangte alut theihloh, anek theihloh nangin Buan, Ganhing-ek leh Singhawng cihbang tawh abu hucipin apa in an apiak theihnang amuk kitat nangciang vangsak kiukiau hi. Anu a-awp sungteng leh akeuhkhit anote a-ngek lai sungteng apa in anpuak den hi. Nai (1) sungin anpuak leh avil kawmin abu 20 veibang tungthei hi kici hi. Hih hunsungteng anu akha-te nemin leng theilo hi. A awp hun ni 25 pan 40 sungbang sawt thei hi.
Azenzen in apa anzongin apai laitak anu in tua abu hukna vang kiukiau nasukham kha banghileh apa in Vaphualpa dangtawh aomkhawm sa in anpuak nawnloin nusia hi, kici hi. Tua ahihmanin anu leh anote annek ding azonglai Vaphualpa khat kithatkha, kimankha bang hileh anu leh anote abu sungah an ngawlin puuksi khinding ahihi. Anu in anote anutsiat sangin abu sungah anote tawh sikhawm zaw kici hi. Anote agol deuhciangin api akha-te hong khauhkikin abu sungpan paikhia-in anupa un anote anpuak khawm uhhi.  Anu apaikhiat ciangin abu sunga om anote in avang hukik uhhi.  No aneihkik uhciang abu lui mah zangkik zel uhhi.  Kum 3 aphak masiah Bawngki abang muk neinailo uhhi.  Kum 5 acin khitciang Vaphual mel taktak puapan uhhi.  Zogama om Zovaphualte kum 50 ciangbang nunta thei uhhi.

Kizatna
Vaphual nuntakna ah Cihtakna (fidelity) leh Sianthona (purity) om ahihmanin minam tampite in Kiciaptehna in nei uhhi.  Zomite in “Phualva bangin ciampel keini”, “Phualva bang itna” cihbangin thu leh la inei-a Itana leh Cihtakna in iciamteh hi. Zomite in mipil, milian, mihaute Vaphual tawh kigenteh hi.  Hong minsiat, hongzawn ki uhciang “Vaphual tangsa Va-ak suak” ci-in paunak inei hi. Tangvalte in nungak melhoihte Vaphual tawh nagenteh uhhi: “Phualva aw, singdang ang ah na tul ding…” cihbangin la nakiphuah uhhi. Mothak tawh zong kigenteh in mopi ding aomciang ahemgenna in “Vaphualno lading maw?” ci-in kidong hi.
Borneo tuikulh a Sarawak minamte bangin Sianthona in naciamteh ahihmanin Biakpiakna in nanei liang uhhi.  Mat leh thah dingbang lim kham mahmah uhhi.  Pawlkhatte in Vaphuallu Dawi thoihna leh Aisanna in azang zong om hi.  India gam Arunachal Pradesh a Nyishi minamte bangin Vaphual lu leh kha minam kizepna thu mahmah khat in nei uhhi.  Kizep nangin adeihmanun Vaphual tampi that uhhi.  Tuhun ciangin India Gamsa  Kemcing Kipawlna in kham ahihmanin tamzat nawnlo uhhi. Asa leh alukhu (alutunga lukhu abang) anete Arthritis Natna (guh khat-le-khat kikal kizopna natna) dam thei hi ci-in kiciamteh hi.

Vaphual Kiciaptehna in azangte
  1. Zogam (Chin State) bup in Gam Ciaptehna Vasa (State Bird) in kizangin Gam Dialpi (State Flag) tungah ki tuangsak hi.
  2. India gam State (25) sungpan Arunachal Pradesh State in Gam Ciaptehna Vasa in zang in Gam Sealpi (State Seal) tungah tuangsak hi.  Kerala State in Gam Ciaptehna Vasa (State Bird) in zang hi.
  3. Malaysia gam State (13) sungpan Sarawak State in Gam Ciaptehna Vasa (State Bird) leh Gambup Ciaptehna (State Emblem) in zang hi.
  4. Bombay (Mumbai) Natural History Society in a mau kipawlna Ciaptehna in zang hi. Bombay Natural History Society  September 15, 1883 ni-a kiphuan hi in India gamsung Ganhing, Singkung, Lopate akemcing kipawlna lian mahmah khat ahihi.
  5. Malaysia gamah Sum tung leh Lailu tungah tuangsak hi.
  6. Indonesia gam Province (33) sung pan Central Kalimantan Province in Gam Dialpi tung leh Gam Sealpi tungah tuangsak in South Sulawesi Province in Gam Sealpi tungah tuangsak.
  7. Indonesia gama University minthang khat ahi Lambung Mangkurat University in a university Sealpi tungah tuangsak hi.

Thukhupna
Vaphualte nuntakna sungah Itna dik leh Cihtakna man kimu thei hi.  Tanglai hun pekpan ipu ipate in thu le la ah  “Phualva bang Itna”, “Phualva bang ciampel keini” cihbangin Vaphualte ki Itna leh Cihtaknate etteh in na nungta uhhi.  Vaphual nupate kicimtaak hetlo in ateek ahuai dong ki-it ki-ngai in sihna lo-ngal tawh kikhenlo uhhi.  Asih uhciang zong kisihpih ngamlai uhhi. Vaphualpa in anu leh atanote khualin khua-ul, gim le tawl pipi nisa, guahzu, meikai nuai ah anzongin anpuak den hi.  Tatsatlo in vilden in taisan ngeilo hi. Zomite in minam kiciaptehna in Vaphual izatkhak angtan huai in teelkhial hetlo hihang.  Tua ahihmanin ei Khangthak Zomite in Vaphual Itna leh Cihtaknate nei a minam lian, minam picing leh minam khangto isuah nang hanciam ciatni.

Inn Sang News

Friday, November 16, 2012

SRBA Branch Office-2 Honna le Motor Car Topa tungah apna

Nov., 10. 2012 ni 09:00 AM hun in SRBA Branch Office-2, Tahan ah honna kinei hi.
Rev. Vum Khat Pau, SRBA former GS le Rev. D. Cin Za Dal, SRBA-GS te in Zuminn thak honna,
ribbon at tanna nei in, thungetna le Topa min pok lasaknate taw in zuminn thak honna kinei hi.
Tua Zuminn thak honna sungah, Pr. Hang Do Pau, SRBA YF Secretary in leader hong seam hi.
Tuazawk ciangin, Zuminn thak sungah tum in Lungdamko biakpiakna khat kinei kik a,
Rev. Langh Go Laang, E&M Secretary in leader seam in biakpiakna hong lampui hi.
Program: 01. Zuminn thak apna : Rev. Lian Khua Hau, SRBA President
               02. Motor Car thak apna : Rev. Hang Khan Nang, Thuklai Baptist Church Pastor
               03. Thusonna-1 : Rev. D. Cin ZA Dal, SRBA GS
               04. Thusonna-2 : Re. James Nang Khai, SRBA Treasurer
               05. Thusonna-3 : Upa Dr. Pau Za Nang, SRBA V. President-2
               06. Lungdamkona : Rev. Thang Za Pum, SRBA AGS
               07. Special Number : Upa Basil Suangh Nang, KSBC le Sm. Cingh Pau, M.Div., final Year, TTC,

Tahan Hi Zumke-2 atu leitangh Acre-2 val sia Tahan Sizaang Tuiphum Pawlpi ii SRBA hong piak ahi hi.

Note: Donor theampo le SRBA EC theampo hi hunsungah kisam a, Service manciang lungdamna ankuang umkhopna kinei hi.

Rev. Langh Go Laang (Laangpu)
Secretary Evangelism & Mission Department
Siyin Region Baptist Association (SRBA)
Repblic of Myanmar. Ph. 09400511869

Monday, November 12, 2012

Mopawi Sap Na

Pu Vum Cin Thang leh Pi Ciin Khua Pau(Malaysia) tapa Lian bel Taang Lian Suan Khai Kuntong leh Tedim Lawibual veng teng Pa Gin Suan leh Nu Dim Lian Cing te tanu anobel Lia Tual Lam Kim @Lamno te Pum Khat suakna 2012,Nov,14 ni in nei tu hi.

INN SANG THU( SIZANG NEWS)

SRBA ZUM LEH MAWTAW

Sunday, November 11, 2012

Thi Ko Na, Pa Vungh Khan Nang,Khai Kam Khua,Kham khua Voklaak

Hi! All, Amin : Vungh Khan Nang A kum: 55 Be min: Thatmun Tenna: Khaikam Khamtung khua: Voklaak Azi min: Ciang Za Huai@Huaingeak Na sep: Saizuak Thini:11/11/2012 (Nitak nai 7:00) Apa min: Do Ngin Anu min: Niang Dim Asuapuite: 01. Ngin Za Thang 02. Zam Khan Thawng 03. Nang Man Cing 04. Nuam Thian Huai 05. Ngin Pum 06. Lian Suan Nang A hui tu hun kihe ngawl lai hi Lungdam -- __________________________________________________________ Rev.James Nang Khai Senior Pastor Voklaak Baptist Church (SRBA) P.O.Thuklai 03042 Tedim Township, Chin State Union of Myanmar Ph- 070-50592, 0947175015

Khua Ngai Na, Pi Pau Ngiak, Khuasak/ Yangon(, 2/1i pii )

Sizang mi bek hi ngawl minam dang te ih hong heak sak, hong iit sak, Pi Pau Ngiak ( Mrs. Pu P. Ngin Za Thang in) tuzan Kawl ngam hun 3:00 am in Khangham natna taw hong nu sia hi.A ma sia ihminam sungf ah nupi haam bel khat hi tu hi, Asung pan piang tate pan, 1. Rev. Dr. Vungh Lian-Pastor, YSBC 2/Daw Zam Neam ,Khuasak 3. U Suan Khai,-Yangon 4. U Ngo Hang- Tahan 5. U Lian Kam, US 6. Ciang Khup+ 7,U Mang Awn-Yangon 8.U Cin Do-US 9. Sm Dim Kang-YSBC-Yangon, Zingciang in aluang hawm sia YSBC pan Service vawt zawk ciang Than ah ki hui tu ci ki za hi. Athu a cing in a tel zaw po in hong suak sak kik ta vun. Phone taw contact nuam te, YSBC +95 1 297854 Rev. Dr/ Vungh Lian ( Mobile : +95 94 311 5983 Sayama Dim Kang Mobile +9597 3049 853 Hong nusiat innkuan pui te le meal heak theampo taw ki bang in ka khuangai uh hi. Pau Mung Pa.