Friday, August 3, 2012

Sizang Te Pianna Le Teen Na, Dok Na

Sizang Minam/Mihing te pian na dok na zo kik na Group mail sung pan

Dear Esther,

A he bel bang keak a, kei ma kong zo tha thong tu hi.
hun nei ngawl lai ka hi ciang,Sizang kual ii thet na ka heak sia lian taw kong zo tu hi.

( Note) ..Heak na zongh ki bang thei ngawl hi.
Ciimnuai Khua ah, ii Zomi pui dang te taw, ii teen khop na pan,
mun nuam lei thak ii Pu te na zong a, Khua Sak khua taw ah ,Thuan Tak khua ( Pu Thuan Tak min vaw a)
na saat uh a, ta tuak ah, tu a, Khua Sak, Liim Khai, Thuk Lai, Lophei, Pumva, Voklaak, Buan Man,Taak khawl ....
ci teng , a khua a, ki khen ngawl lai a, Thuan Tak khua mi a, khua khat a, ki teang khawm hi. Tu ma, Thuan Tak khua mun sia om lai hi.

Hun ka nga te omh lai tu khi hi..

Hong itt,

Thang Thuk pa.


Zomh lai ta vo..lung dam ma maa ei..Topa thu pha maw..!

Maa mang (Texas)


Dear Esther,

Na thu dok tee thupii saa ing. Ih minam taangthuu(history) na heak nop naa kilangh a hii man lungdam ing. Thang Thuk Pa hong thuk na sia zong tom zieu a te abulpii teng maa hong son zo suak hi na ve, a maa ahii zong, adang khat papo ahii zong na ni 2, ni 3 sung hong bee-lap ziam en phot leang maw. Kei zong kei maa ih heak za taciang kong bee-lap tu hii.


Vungpui Pa

Sizang mi Pu Thuantak suan sia, generally and mainly, ngui 2 in kikhen hi: Vanglok khang le Ngengu khang. Vanglok khang sia Thuklai, Limkhai, Buanman hi a, Ngengu khang sia Khuasak le Lophei hi. Sizang Khua 5 ih ci sia tu teng ma hi paih hi.

Sann pa


Dear U Dal, Saya Suan pi le a kin papo,

Zomh tek sia sua teii.

Kei bangh, U Dal, Saya Pome,(dam ngawl ba le) , Saya Vum Ko Tual ( hong nu sia pai vet vot ba le) le,
Khualui Pu te ii hong son tu veu tha ngaii ma ma khi.

Saya Suanpi , Esther Pa te zongh ii tep tee te zongh, zak nop huai tu um ing.


Itt,

Thang Thuk pa.


Nuneau Cingkhin,

Sizang tangthu sia tubang a short to the point tom valian in kikuptu sia, a tangthu detailed in study kisam veve hi.

Sizang khua 5 te sia, hun khat sung ah a piang khawm siasua hi ngawl hi. Thuantak khua pan damdam in ki tuan tek hi: Thuklai tu le ta te in Mui tung, Mui nuai ci in teang uh hi. Thuklai ta Lunmun, Sumniang, Tuanuam, Zamang, Zangkai 5 pha hi. Lunmun le Sumniang mi tam bel ahikom, group lian 2 pha suak hi. British te hong thet lai in Muitung khua ah Pu Thuk Kham in Lunmun cheif a sep laitak hi. Thuk Lai tu le ta te vive teang ahikom, khuadang te in Thuklai te hong cina pan Thuklai khua kici hi le kilawm hi. Thuklai tu le ta sung pan Pu Kim Lai tu te in Buanman khua sat hi tuak hi.

Lophei khua sia Pawi ngal tawk in khua bo a, a nungta lai teng Mui tung ah hong teang hi tuak hi. British te hong thet lai in khua om nawn ngawl hi. Pawi ngal kitakna tawh Thuklai Muitung ah Sizang bup kingawm in ki om ngei hi. Thauhui thautang deang in, Pawite sim ciptu a kingin laitak Mikang ngal hong theng suak hi. Tua lai Lophei hausa sia Pu Luatawng bawng pan Pu Lua Thuam hi. [Lophei ci sia, a lo vawtna a pheilam lo tho hi le kilawm hi: tu sia pan Lophei te kici hi le kilawm hi. Khuasak ci sia Thuantak khua ii a sak sang ah khua sat ahihu 'Khuasak' min kipia hi tuak hi.

Suangdaw khua sia Pu Lua Thuam tu Chief Pu Khup Lian khan ciang, khua a sat hi a, Lophei mi te khua hi. Dolluang sia Thuklai ta te ii sat hi. Theizang sia Khuasak mi te sat hi. Ci le sa in thi kinai zaw teng ci in en le'ang: Khuasak le Lophei sia Pu Ngengu suan te hi a; Thuklai, Limkhai, le Buanman sia Pu Vanglok suan te ahi hi. Muitung le Muinuai, Muidaam mun ah teang teng Thuklai te kici na pan damdam in Thuklai khua suak hi. Limkhai zongh tu bang dan ma hi tuak hi. Hangsawk mi te ei ngam pan tai a, mundang ah teang ahiman Tedim sung midang suaksiat zo a, Hangsawk khua ci bang om ngawl in Beh min khat bekma in om lai hi.

Thuklai, Hangsawk, Limkhai,unau thum te sia Pu Vanglok ii tapa 3 te ahi hi: thalkap in mui tung sak a, a u lianbel sia in muibun bel in 'Thuklai' min pia hi. A lai sia mui lim ngawl ci hi. A nobel sia mui lim maw ngawl ahiman 'Limkhai' ci in min vaw ci hi. A lai sia mun 'nang mui lim ngawl, koi bang nungta zo thong tu n'i ziam, a ci ciang, "ka u ka nau kung ka sawk ka'kawi lel bua tu..." ci ci hi. Tua le nang na min "Hangsawk" ci tawng e, ci in a pa Pu Vanglok in min khat tek pia ci hi. Tua unau thum teng ii tu le ta te Thuklai, Hangsawk, Limkhai mi hong suak hi.

Sann pa


Dear Esther,

Laai tawm hong bee-lap thua ing. Saan Pa ih hong son teng zong akhom khat maa cing thua suak ih lungdam. Kei ih kong bee-lap tu sia se Bo Khup Za Thang Khang Laaibu sung a Pu Thuan Tak ta te 6 aphaak thei naa hi vaak. Nidang a a kiciamtee se 5 hii a Naylor ih Laaibu sung zong a 5 maa na na ki aat a te Bo KZT Laaibu sung se 6 phaa hii. Hi sia thuu a maa ih nuntaak laai ka dok thuu khat hii.

Vungpui Pa

Dear Esther,

Khang no khat sizang khang thu na tel nop sia lung dam huai ma ma hi. U Thawng na sizang khang bu thak zo ci na hi te pha ta tak na sim phot in. Example: sang kah ki pan tu ciang Kindergaden pa ki pan sia Tan nga ong tu tan 8 ong tu Tan 12 ong tu BA ong tu, a zawk te MA ci bang daan hi na, sandah saw na MA pan na pan pai nop ciang na tel tu hak sa, sa ni hi.
Na study tu daan tip no khat hong pia leng (Pu te min koi teng hi a, Khua min (Leitang min) koi teng ci tel ma sa leh teh.
A tom na son leng Pu Vang Lok suan sia Thuk Lai, Hang Sawk, Lim Khai hi ( Thuk Lai, Buan Man, Lim Khai hi ngawl hi.)
Buan man sia lei tang min hi a, Thuk Lai leh Lim Khai sia pu min hi. Tu bang na a pha ta tak na sim zawk ciang na tel ngawl na san sia Question dong pheang leh teh ih sua pui te na hong hu, hong ki kup pui thei pheang tu hi. Hi sia sia, College hi leh Anthopology leh Social Science Major lak kul tu ci bang dan hi na, a thu sia lian ma ma , zai ma ma si saang ma ma si hi. Na kin va ceu sia lung dam huai hi.

Vung Tuai nu

Dear Esther,

Kom laa vealvuul hi taa na tuu ciang tawm hong bee-lap kiik thei pheang ing.
1. Mikang te hong thet laai tak lian se SZ khua 5 ki om hi le kilalwm. Avekpii inn kingawm se 353 phaa(Carey & Tuck, Vol. II). Mihing se 2000 zong cing ngawl hii.
2. Khangsimnaa tawh kisai sia tawm lungmanhuai zek hii. Saya Thawng Khaw Hau ih Zo Khangsimna Buu(1955) sung ah Suantak/Thuan Tak na taa 4 bek nei sak hii: Nge Ngu, Nei Lut, Dai Tong, Vang Lok. Pu Vum Ko Hau ih Laibupii sia sung zong tabang maa hi sak a hii man keima ngaisut thathong bang a hii le Saya TKH sia sung pan direct a alaak hi thei tu um ing. Ahiihaang L.B. Naylor ih 1925 kum a akhet Chin Language(Siyin Dialect), laaimaai 41 ah Thuan Tak/Suantak na taa 5 na nei sak hii: Nge Ngu, Vang Lok, Dai Tawng, Hin Nung, Nun Zong. Bo KZT Laaibupii sung laleau ciang Suantak/Thuan Tak ih taa se 6 phaa hii: Nge Ngu, Lei Lut, Hin Nung, Nun Zong, Dai Tawng, Vang Lok.
Bangbang po a hii zong Bo KZT version se maa reliable thei tu tuat ing. Bang haang ziam cii le amaa ih kum 28 taang sinsen bang akat hi taa na 100 % amaan bua zong naaihuai bel tu cii in um ing. SZ sung Khang ciamtee pawl khat bang na Dai Tawng sia innmong kalaai a heang ahii haang ih SZ sung le SZ kiim khua no pawl khat a amaa suan tee om ngii-ngee laai hii.
3. Saan Pa le Thang Thuk Pa le Vung Tuai Nu ih hong bee-lap sa teng bang maa ih khua saa daan teng sia kei ih bee-lap thua tuan kuul tu um ngawl hi na veang ka Paper sung pan laaimaai 17 a ka-aat sia anuai abang in hong khum ing. Tel ngawl, heaknop a om laai le kei ma heak zaa hong bee-lap thua tu khi hii.

Vungpui Pa
..................................

° SIYIN VILLAGES

One comes across only five villages in THE CHIN HILLS, Vol. II, PART III: GAZETTEER OF VILLAGES (see
APPENDICES EE - 2, 3, 4 & 5), namely Koset (Khuasak), Lope (Lophei), Sagyilain or Limkai (Sakhiling or
Limkhai), Toklaing (Thuklai), and Vokla (Voklaak). But then if one further reads the Vol. II, there suddenly
appeared some more Siyin villages. People of some of the newly emerged Siyin villages were in fact a mixture
of Sizangs and other Siyin-related communities who were living in the neighbourhood of the five core Siyin
villages. Soon after the British conquest a number of new villages were founded by people of these original
Siyin villages, such as Limkhai Bungh, Limkhai Zo-ngal, Limkhai Leidaw and Limkhai Takhawl/Duhmang;
the Lopheis later founded three more villages: Suangdaw/Tamdeang, Tuisau and Tuivial (see APPENDIX F);
the Thuklais and Pumvas founded Dolluang; the Khuasaks founded Hiangzing, Theizang, Taingen, Khaikam,
Thing-U-nau or Siyin Ywa; and the Voklaks Zawngkawng, and so on. See APPENDICES EE .

° SiYIN CLAN, TWANTAK (THUAN TAK) CLAN, SIYIN TRIBE, BWENMAN (BUANMAN) CLAN,
TOKLAING (THUKLAI) CLAN, ECT.

Carey and Tuck mix up all these terms. Actually, when they use “Siyin Clan“ or “Twantak (Thuan Tak) Clan“,
they mean the Khuasaks and Lopheis. When the Sizangs left Ciimnuai and founded a new village they named
it THUANTAK KHUA (Thuantak village), which was located close to the present Khuasak village. Other
Sizangs later moved out and founded Limkhai, Thuklai and Voklak/Buanman. But those who would later be
known as the Khuasaks and Lopheis remained at the old village site for several decades more. That‘s how
they got the name: the Twantak clan or Siyin clan. When Carey & Tuck use the Siyin Tribe, they mean all
the Sizangs. The Sizangs themselves, however, do not know or use such terms as the “Sizang clan“ or the
“Buanman clan“ or the “Thuklai clan“. (For more information on this subject, see 17.7 Clans and Sub-clans)


Esther,
SRBA te ih vawt Taanghthu bu sia na nei ziam? tua Laibu sung sim le te
ki cing mama ci tu hi, " SIZAANG MIN PIANNA LE PU THUANTAK TAANGHTHU "
sia laimai 6 na ah ki aat hi, sim suksuak le te Laimai 9 na ah THUANTAK khua pian na thu
ki aat aa, laimai 10 se Vomhzaang khua saatna thu ki aat hi, tuakpan Sizaang kual khua teng se a ki tuan tek hi ci aa ki aat ve.
Thang Thuk pa ci tak kei zongh tanghthu a he bel banghkeak aa hongkuppui cittut tong.
Thawngpui.

0 comments:

Post a Comment